کد مطلب:36724 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:90

مقوله ی جود و كرم خداوند از مقوله ی عدل باری و استحقاق موجودات جداست. خداوند عادل است یعنی به مستحقان به اندازه ی استحقاقشان می بخشد و تبعیض و ظلمی روا نمی دارد. این امر مقتضای عدل اوست، اما جود و كرم خداوند بالاتر از این است. خداوند بیش از استحقاق

[صفحه 260]

مستحقان و حتی بدون استحقاق می بخشد. و بلكه اصل خلقت، كریمانه است نه عادلانه. چرا كه به قول مولانا: «داد حق را قابلیت شرط نیست» و اگر خداوند می خواست بنابر استحقاق به اشیا وجود ببخشد، هیچ چیز موجود نمی شد چون در عدم، استحقاق نیست:

قابلی گر شرط فعل حق بدی
هیچ معدومی به هستی نامدی

(مثنوی، دفتر پنجم، بیت 1542)

در عدم ما مستحقان كی بدیم
كه بر این جان و بر این آتش زدیم

(مثنوی، دفتر ششم، بیت 2316)

ما نبودیم و تقاضامان نبود
لطف تو ناگفته ی ما می شنود

(مثنوی، دفتر اول، بیت 613)

همین جوادیت و كریمیت است كه گناهان و زشتیها را افزونتر نمی كند. بنای كار خداوند این نیست كه اگر كسی یك گناه كرد و یك قدم دور شد، او را دهها قدم به عقب پرتاب كند. بلكه برعكس، بنا بر این است كه اگر كسی نیم قدم به سوی خدا آمد و اندك كار نیكویی كرد، آن كار نیك را در ضرایب بالا ضرب كند و به كار او بسی بیش از آنچه مستحق است پاداش بدهد و به این شیوه حركت كند آن بنده را شتاب بیشتر ببخشد و او را زودتر به مقصد برساند. باز در دعای ابوحمزه آمده است كه:

و ان الراحل الیك قریب المسافه و انك لا تحتجب عن خلقك الا ان یججهم الاعمال دونك

می دانم كه راه، برای كسی كه به سوی تو سفر می كند، كوتاه است و تو از آفریدگانت پنهان نمی شوی مگر اینكه اعمال بندگانت، آنان را از تو دور كند

[صفحه 261]

اینها مشروط به آن است كه شخص سفر را شروع كند و آنگاه خواهد دید كه راه چقدر كوتاه و نزدیك است.

و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا و ان الله لمع المحسنین

«بهشت را به بهانه دهند به بها ندهند». كارهای خود آدمیان بسی كمتر از آن است كه آن نعمتهای بزرگ خداوندی را نصیب ببرد:

این همه گفتیم لیك اندر بسیچ
بی عنایات خدا هیچیم هیچ

بی عنایات حق و خاصان حق
گر ملك باشد سیاه استش ورق

(مثنوی، دفتر اول، ابیات 1881 -1882)

در دعاهای صحیفه ی سجادیه نیز آمده است كه امام سجاد (ع) به خداوند می گویند:

یا الهی بكیت الیك حتی تسقط اشفار عینی و انتحبت حتی ینقطع صوتی (صحیفه ی سجادیه، دعای شانزدهم)

اگر من به خاطر یك گناه تمام عمر خود را در گریه و انابه به سر ببرم، اگر خاكستر و آب گل آلود بخورم، اگر چندان ركوع كنم كه استخوان پشتم بشكند، به هیچ یك از این اعمال، مستحق عفو یك گناه هم نخواهم شد. برای آنكه شكستن فرمان و نادیده گرفتن حضور و نظارت خداوند آنچنان عظیم و هولناك و هراس آور بوده است كه هیچ عملی نمی تواند آن را بشوید و فروریزد.

صفحه 260، 261.